Tóm tắt tác phẩm Bến quê – Soạn bài Ngữ văn 9

Bến quê, một tác phẩm văn học nổi tiếng của Việt Nam mang lại những thông điệp ý nghĩa về mọi thứ bình dị trong cuộc sống, tác phẩm được Nguyễn Minh Châu khắc họa tỉ mỉ và rất chân thực qua từng hình ảnh. Hôm nay Marathon Education sẽ cùng bạn phân tích về tác phẩm Bến quê và củng cố kiến thức môn Ngữ văn lớp 9 nhé.

1. Tìm hiểu chung về tác giả và tác phẩm

1.1. Tác giả

• Nguyễn Minh Châu (1930-1989) là một tác giả quân đội người Việt Nam, sinh ra tại Quỳnh Lưu, Nghệ An. Ông là một trong số những tác giả văn xuôi nổi tiếng trong thời kì kháng chiến chống Mỹ.
• Sau năm 1975, đầu những năm 80 của thế kỉ XX, ông đã nỗ lực đổi mới mạnh mẽ về tư tưởng và nghệ thuật, góp phần đưa văn học Việt Nam tiến bộ hơn.
• Vì đóng góp to lớn của mình trong văn học, năm 2000, ông đã được trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

1.2. Tác phẩm Bến quê

• Thể loại: Truyện ngắn.
• Ý nghĩa nhan đề: “Bến quê” là một tác phẩm văn học đầy ý nghĩa và biểu tượng. Cụ thể, tác phẩm này mang lại hai ý nghĩa đặc biệt:

Nói đến “bến quê”, chúng ta nghĩ ngay đến nơi mà những con thuyền neo đậu, nơi mà đời người đi về. Đồng thời, nó cũng giúp ta gợi nhớ đến những bến đỗ, là nơi chờ đợi của đời người.

Trong tác phẩm của Nguyễn Minh Châu, bến quê lớp 9 là những phát hiện ấm áp về tình đời và tình người của nhân vật, cũng như của tác giả. Đó là những kỷ niệm thân quen, những tình yêu thương và tình thân gần gũi nhất. Bến quê đại diện cho hơi thở của tình yêu thương và tình thân giống như tình yêu thương, tình cảm ấm áp của bà cháu trong bài thơ Bếp lửa lớp 9.

⇒ Bến quê là một biểu tượng ấm áp của tình người và tình đời. Tác phẩm này nhắn gửi đến chúng ta một thông điệp nhân văn sâu sắc: hãy trân trọng những điều bình dị trong đời sống thường ngày, đừng để đến lúc không còn cơ hội mới hối hận và xót xa.

• Bố cục:

Phần 1: Từ đầu đến “trước cửa sổ nhà mình”.

Phần 2: Tiếp theo đến “lá buồm cánh dơi in bật trên một vùng nước đỏ”.

Phần 3: Còn lại.

2. Phân tích, tóm tắt Bến quê Nguyễn Minh Châu

2.1. Tình huống, diễn biến truyện

• Trong truyện Bến quê, tình huống của nhân vật Nhĩ trớ trêu như một nghịch lý. Ông từng đi khắp nơi trên thế giới, nhưng bây giờ việc nhích người đến bên cửa sổ lại cực kỳ khó khăn với ông, hơn cả việc đi hết một vòng trái đất.
• Nhĩ phát hiện ra vẻ đẹp của bãi bồi bên kia sông ngay trước cửa sổ nhà mình, nhưng không thể tận hưởng được nó vì con trai ông lại bận đùa cờ trên hè phố và có thể bỏ lỡ chuyến đò sang duy nhất trong ngày.

⇒ Thông qua tình huống này, tác giả muốn gửi đến người đọc thông điệp về nhận thức cuộc đời:

• Cuộc sống chứa đầy những điều bất thường, những nghịch lý và sự ngẫu nhiên. Những điều mà ta dự định từ trước và những ước muốn có thể không thành, còn những điều mà ta chẳng mong đợi lại bất ngờ đến với ta.
• Trên đường đời chúng ta sẽ gặp phải nhiều chông gai, đôi khi vẻ đẹp bình dị nhất lại đến khi chúng ta chuẩn bị rời xa cuộc đời, vào những giây phút mà ta không kịp tập hưởng chúng. Đó là một bài học quý giá về sự trân trọng những điều bình dị và gần gũi trong cuộc sống.

>> Mời bạn cùng Phân tích, tóm tắt con chó Bấc – Ngữ văn lớp 9.

2.2. Diễn biến cảm xúc của nhân vật Nhĩ

• Trong truyện Bến quê, nhân vật Nhĩ trải qua những cảnh ngộ đau lòng khi bị bệnh hiểm nghèo kéo dài, phải phụ thuộc vào sự chăm sóc của vợ con. Anh nhận ra rằng thời gian của cuộc đời anh không còn nhiều nữa.
• Nhìn từ gần đến xa, Nhĩ cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên. Những bông hoa bằng lăng cuối mùa thưa thớt nhưng lại đậm sắc hơn, con sông Hồng đỏ nhạt, mặt sông rộng hơn và bãi bồi bên kia sông với màu vàng thau xen lẫn xanh non. Cảnh vật thiên nhiên được miêu tả rất chi tiết, tạo thành một không gian rộng lớn, sâu sắc.
• Nhìn thấy những cảnh vật quen thuộc nhưng mới mẻ này, Nhĩ cảm thấy như lần đầu tiên anh thấy hết vẻ đẹp và sự giàu có của chúng. Nhưng để tận hưởng được những điều này, anh nhận ra rằng phải là một người đã từng trải qua nhiều chuyến đi khắp nơi.

⇒ Tác giả muốn nhấn mạnh rằng bên cạnh những cảnh vật tuyệt đẹp, cuộc sống cũng có những cảnh ngộ đầy khó khăn. Tuy nhiên, chỉ khi trải qua nhiều trải nghiệm, chúng ta mới có thể thấy hết vẻ đẹp và sự giàu có của cuộc sống.

Cảm nhận của Nhĩ về Liên – vợ anh:

• Trong những ngày Nhĩ nằm trên giường bệnh, vợ và con trở thành người bạn đồng hành của anh. Cảm giác được chăm sóc và yêu thương đến từ vợ được Nhĩ cảm nhận rõ ràng hơn bao giờ hết. Nhìn Liên mặc chiếc áo vá tình cảm và vuốt ve nhẹ nhàng bên vai anh, Nhĩ cảm thấy rất biết ơn vì sự tận tâm và tình yêu thương của vợ.
• Liên, người vợ tuy đã trải qua nhiều sóng gió, nhưng tâm hồn của cô vẫn giữ nguyên vẹn những nét tần tảo và đức hy sinh thầm lặng, bạn cũng có thể nhận ra được những nét đẹp này qua văn bản Chuyện người con gái nam xương. Điều này giúp cho Nhĩ hiểu thêm về giá trị của gia đình và tình yêu thương đích thực.

⇒ Nhĩ từng xót xa vì đã làm Liên khổ tâm trong quá khứ. Nhưng bây giờ, anh đã thấu hiểu và biết trân trọng hơn tất cả những nỗ lực và hy sinh của vợ mình.

Khát khao của Nhĩ:

• Nhĩ là một người đang đối diện với sự thật rằng cuộc đời sắp kết thúc. Trong những ngày cận kề cái chết, anh đã nhận ra rằng tất cả những điều bình dị và gần gũi nhất lại là những giá trị bền vững nhất trong cuộc sống. Anh khao khát được đặt chân lên bãi bồi bên kia sông để tận hưởng vẻ đẹp của cảnh vật và cảm nhận sự bền vững của những giá trị đích thực trong cuộc sống.
• Nhưng cuộc sống không phải lúc nào cũng suôn sẻ, và Nhĩ đã thấy rõ điều đó khi anh nhờ con trai đưa anh đến bãi bồi nhưng lại bị lỡ chuyến đò. Nhưng dù cho cuộc đời có chùng chình thế nào, Nhĩ vẫn muốn thức tỉnh mọi người về những giá trị bền vững và gần gũi trong cuộc sống, những giá trị thường bị bỏ qua và lãng quên. Để thể hiện sự yêu đời và tình yêu thương của một người cha, Nhĩ đã thu nhặt hết mọi sức lực để đu mình, nhô người ra ngoài và giơ tay lên như đang khẩn thiết ra hiệu cho ai đó, mong muốn thức tỉnh mọi người về những giá trị đích thực trong cuộc sống, để rút ra khỏi những điều vòng vèo hoặc chùng chình và hướng tới những điều bền vững và gần gũi trong cuộc sống.

>> Xem thêm: Tóm tắt văn bản Cố hương – Hướng dẫn soạn văn lớp 9

3. Giá trị nội dung và nghệ thuật

• Giá trị nội dung: Qua cảnh ngộ và tâm trạng của nhân vật Nhĩ, tác giả đã truyền tải những suy nghĩ và trải nghiệm sâu sắc về con người và cuộc đời. Tác phẩm này thức tỉnh mọi người về sự trân trọng những vẻ đẹp và giá trị bình dị, gần gũi của gia đình và quê hương.
• Giá trị nghệ thuật: Tác phẩm Bên quê thành công trong việc tạo dựng tình huống nghịch lí, truyền tải nội tâm nhân vật thông qua ngôn ngữ và giọng điệu giàu chất suy tư. Hình ảnh trong truyện mang tính biểu tượng, giúp độc giả cảm nhận được những tình cảm sâu sắc của nhân vật.