Tóm tắt văn bản Cố hương – Hướng dẫn soạn văn lớp 9

Cố hương, một tác phẩm văn học nổi tiếng đã nói lên hình ảnh đất nước, con người trong thời kỳ khó khăn và xã hội phong kiến đang dần trở nên thối nát. Để tìm hiểu chi tiết văn bản Cố hương, mời bạn đọc thêm bài viết dưới đây của Marathon Education.

1. Tìm hiểu chung về tác giả và tác phẩm Cố hương

1.1. Tác giả

• Lỗ Tấn (1881 – 1936) được biết đến là một nhà văn nổi tiếng của Trung Quốc.
• Ông sinh ra trong một gia đình quan lại, nhưng sau đó gia đình ông trải qua những khó khăn về tài chính.
• Ông được biết đến là một nhà văn của nhân dân lao động và cống hiến cả cuộc đời của mình cho cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.
• Theo Lỗ Tấn, văn chương là một vũ khí chiến đấu để giúp nhân dân thoát khỏi tình trạng “ngu muội”. Những tác phẩm của ông thường mang thông điệp về tình yêu đất nước và nhân dân, được đánh giá là có ảnh hưởng lớn đến văn học Trung Quốc.

1.2. Tác phẩm

• Là một trong những truyện ngắn của tạp Gào thét (1923).
• “Cố hương” được dùng để chỉ quê hương cũ. Người dịch đã sử dụng cụm từ này thay vì “quê cũ”, với mục đích nhấn mạnh vào sự cổ kính và gợi lại ký ức về cuộc sống trên quê hương xưa, đồng thời cũng truyền tải được tình cảm của “tôi” với cố hương. Cách dùng từ này cũng mang đậm màu sắc trữ tình, làm cho độc giả cảm thấy gần gũi và đồng cảm hơn với tác giả.
• Bố cục: Gồm 3 phần:

Phần 1: Từ đầu -> Làm ăn sinh sống.

Phần 2: Tiếp -> Sạch trơn nh quét.

Phần 3: Còn lại.

>> Cẩm nang Ngữ văn 9: Tìm hiểu, phân tích bài thơ Viếng lăng bác – Ngữ văn 9

2. Phân tích văn bản Cố hương

2.1. Phân tích diễn biến tâm trạng của nhân vật “tôi”

Trên đường trở về quê, nhân vật “tôi” đã trải qua những trải nghiệm đáng nhớ như:

• Hoàn cảnh khá khó khăn với trời lạnh giá giữa mùa đông và sau hơn 20 năm xa cách, “tôi” quyết định về quê để từ giã lần cuối cùng và đưa gia đình đến nơi “tôi” đang sinh sống và làm ăn.
• Cảnh quan xung quanh làng quê khá u ám, thôn xóm tiêu điều và hoang vắng. Tình trạng này làm “tôi” se sắt trong lòng, vì trong ký ức, làng cũ của “tôi” đẹp hơn nhiều. Thất vọng và hụt hẫng vì cảnh quan hoang vắng và tiêu điều của làng xóm đã khác xa so với những ký ức của “tôi”.

Những ngày nhân vật “tôi” ở cố hương:

• “Tôi” cảm nhận được khung cảnh buổi sáng tinh mơ trên mái ngói, với mấy cọng rơm khô phất phơ. Tuy nhiên, cảnh quan của làng quê trở nên hiu quạnh và hoang vắng hơn do nhiều gia đình đã dọn đi.
• “Tôi” đã gặp lại mẹ, người cảm thấy vui mừng nhưng cũng ẩn chứa một nỗi buồn, khi sắp phải từ giã quê hương mình mà chưa biết khi nào mới gặp lại.
• “Tôi” cũng gặp được cháu Hoằng, người chưa từng gặp “tôi” trước đó và cảm thấy bất ngờ khi thấy “tôi” khác với những người thường gần gũi với nó.
• Thông qua những nhân vật như Thím Hai Dương, Nhuận Thổ và Thủy Sinh, “tôi” cảm nhận được sự đổi thay của quê hương và con người trong đó. Thím Hai Dương trước đây là người phụ nữ duyên dáng được mọi người yêu mến, nhưng hiện giờ đã trở thành một người xấu cả bề ngoài lẫn tính tình. Nhuận Thổ từng là một cậu bé khỏe mạnh, lanh lợi tháo vát, nhưng giờ đây lại trở thành một người nông dân già nua, nghèo khổ, đần độn, mụ mẫm, cam chịu số phận. Thủy Sinh giống hệt bố ở tính nhút nhát, chỉ núp sau lưng bố, so với Nhuận Thổ 20 năm về trước “gầy còm, vàng vọt cổ không đeo vòng bạc”. Tác giả muốn nhấn mạnh sự thay đổi đáng tiếc của con người trong xã hội lạc hậu và tha hóa, và sử dụng văn chương để khơi gợi tinh thần dân tộc, chữa bệnh tinh thần cho mọi người và đấu tranh cho một thế giới hòa bình.

Trên đường rời xa quê, rời xa “cố hương” nhân vật “tôi” cảm nhận được những điều sau:

• Buổi chiều hoàng hôn là thời điểm khiến “tôi” cảm thấy buồn tênh nhất. Nó cũng được sử dụng để tương ứng với bố cục đầu cuối, tạo sự đồng nhất và sâu sắc hơn cho đoạn văn.

• “Tôi” không còn cảm thấy lưu luyến với quê hương và cảm thấy lẻ loi, ngột ngạt khi rời bỏ nơi này.

• “Tôi” mơ về một cuộc sống mới, tươi đẹp và hạnh phúc hơn cuộc sống hiện tại. “Tôi” mong muốn cho thế hệ trẻ không phải chịu áp lực và căng thẳng như “tôi” đã trải qua, mà được sống giữa làng quê tươi đẹp, với con người tử tế và thân thiện

2.2. Phân tích nhân vật Nhuận Thổ

Nhuận Thổ là hình ảnh đại diện cho thân phận khốn khổ, sa sút của người nông dân.

Nhuận Thổ hồi bé:

• Nhuận Thổ là một cậu bé khỏe mạnh, lanh lợi, và hồn nhiên. “Tôi” và Nhuận Thổ có tình cảm chân thành và thắm thiết với nhau, mà không bị ngăn cách bởi sự khác biệt về tầng lớp hay giai cấp.
• Dáng vẻ của Nhuận Thổ rất đáng yêu, với khuôn mặt tròn trĩnh, nước da bánh mật, đầu đội mũ lông chiên bé tí tẹo, và cổ đeo vòng bạc sáng loáng. Điều này cho thấy Nhuận Thổ là một cậu bé con nhà nông dân, có cuộc sống đủ đầy, không thiếu thốn gì.
• Nhuận Thổ kể cho “tôi” những chuyện về cách bẫy chim vào mùa đông, về làng quê ven biển và về cuộc sống lao động ở nông thôn. Những câu chuyện này cho thấy Nhuận Thổ sống trong môi trường rộng rãi và phong phú của thiên nhiên.
• Tình cảm giữa Nhuận Thổ với “tôi” là một tình cảm hồn nhiên, trong sáng và không bị sự khác biệt về tầng lớp hay giai cấp ngăn cản. Đó là những đứa trẻ cùng trang lứa và đã tạo nên một mối quan hệ tuyệt vời giữa hai người.

Nhuận Thổ khi đã trải qua nhiều biến cố và có sự thay đổi trong ngoại hình, tính cách:

• Khuôn mặt tròn trĩnh của Nhuận Thổ trước đây đã đổi thành vàng sạm và có thêm những nếp nhăn sâu hoắm. Cặp mắt của anh giống hệt cặp mắt của bố anh, với mi mắt viền đỏ húp mọng lên. Anh đội một cái mũ lông chiên rách tươm và mặc một chiếc áo bông mỏng dính, người co ro cúm rúm. Tất cả những điều này cho thấy anh đã trải qua nhiều khó khăn.
• Bàn tay của Nhuận Thổ không còn như trước đây nữa. Trước đây, bàn tay của anh hồng hào, mập mạp, và cứng rắn. Nhưng giờ đây, bàn tay của anh vừa thô kệch, vừa nặng nề, và nứt nẻ như vỏ cây thông. Cuộc sống khó khăn và thiếu thốn đã làm cho Nhuận Thổ trở nên mụ mẫm.
• Sự thay đổi trong tính cách của Nhuận Thổ và quan hệ với “tôi” được thể hiện qua sự khúm núm và lời chào “bẩm ông” khi gặp. Những thay đổi này đã khiến cho “tôi” đau xót đến điếng người vì giữa hai người đã xuất hiện một bức tường dày đặc ngăn cách, không thể vượt qua được.
• Tuy nhiên, điều không thay đổi ở Nhuận Thổ là tình cảm quý trọng đối với “tôi”. Ngay cả khi anh rất nghèo và không có sản vật gì giữa mùa đông, Nhuận Thổ vẫn đem tặng “tôi” một gói đậu xanh phơi khô. Điều này cho thấy tình cảm giữa hai người vẫn còn đậm sâu và không bị thay đổi bởi những khó khăn trong cuộc sống.

⇒ Nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi của Nhuận Thổ:

• Gia đình Nhuận Thổ đông con và nghèo đói. Điều này là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng bần cùng trong nông thôn Trung Quốc đương thời.
• Xã hội phong kiến đang trong tình trạng bất công và thối nát đã bóp méo bản chất con người. Đây là một nguyên nhân khác dẫn đến sự thay đổi của Nhuận Thổ nói riêng và của nông dân Trung Quốc nói chung.
• Sự thay đổi của Nhuận Thổ cho thấy tình cảnh bần cùng của những người nông dân trong một xã hội đang không công bằng. Điều này cũng thể hiện sự sa sút và nghèo khổ của nông thôn Trung Quốc đương thời.

2.3. Hình ảnh con đường

Con đường mà tôi và gia đình tôi đang đi là một con đường sông, đường thủy theo nghĩa đen. Nhưng đó cũng là con đường cho cả dân tộc Trung Hoa xây dựng và đổi mới theo nghĩa bóng. Đây là niềm hy vọng của nhà văn về một ngày mai tươi sáng đối với cả dân tộc.

⇒ Vấn đề quan trọng được đặt ra trong tác phẩm Ngữ văn 9 Cố hương là xây dựng những cuộc đời mới và những con đường mới tốt đẹp hơn cho tương lai. Chúng ta hy vọng vào thế hệ trẻ để thực hiện điều này, để làm thay đổi quê hương và đem đến tự do và hạnh phúc cho con người.

>> Xem thêm: Hướng dẫn phân biệt đối thoại độc thoại và độc thoại nội tâm

3. Giá trị nội dung, nghệ thuật

• Giá trị nội dung: Tác giả đã thông qua việc tường thuật chuyến về quê lần cuối của nhân vật “tôi” để phản ánh thực trạng xã hội phong kiến Trung Quốc, đặc biệt là của Nhuận Thổ. Đồng thời, tác phẩm còn đặt ra vấn đề đường đi của người nông dân và của toàn xã hội để mọi người suy ngẫm.
• Giá trị nghệ thuật:

Bố cục chặt chẽ và sử dụng các thủ pháp nghệ thuật như hồi ức, hiện tại, đối chiếu, đầu cuối tương ứng.

Nghệ thuật miêu tả diễn biến tâm lý nhân vật độc đáo góp phần khắc họa tính cách nhân vật và chủ đề tác phẩm.

Kết hợp tự sự, miêu tả, biểu cảm, nghị luận.

Sáng tạo hình ảnh biểu tượng giàu ý nghĩa triết lý.

Trên đây là bài viết tóm tắt bài cố hương môn Ngữ văn 9, hy vọng bạn có thể nắm vững được nội dung của văn bản để học tốt môn Ngữ văn lớp 9 hơn nhé! Đừng quên điền thông tin vào biểu mẫu dưới đây để khám phá nhiều tác phẩm văn học cực hay với Marathon!