Phân tích và cảm nhận bài thơ Nói với con – Y Phương

Nội dung bài thơ Nói với con:

Chân phải bước tới cha

Chân trái bước tới mẹ

Một bước chạm tiếng nói

Hai bước tới tiếng cười

Người đồng mình yêu lắm con ơi

Đan lờ cài nan hoa

Vách nhà ken câu hát

Rừng cho hoa

Con đường cho những tấm lòng

Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới

Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời.

Người đồng mình thương lắm con ơi

Cao đo nỗi buồn

Xa nuôi chí lớn

Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn

Sống trên đá không chê đá gập ghềnh

Sống trong thung không chê thung nghèo đói

Sống như sông như suối

Lên thác xuống ghềnh

Không lo cực nhọc

Người đồng mình thô sơ da thịt

Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con

Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương

Còn quê hương thì làm phong tục

Con ơi tuy thô sơ da thịt

Lên đường

Không bao giờ nhỏ bé được

Nghe con.

1. Đôi nét về tác giả, tác phẩm

1.1. Tác giả Y Phương

• Y Phương (tên thật: Hứa Vĩnh Sước) là một nhà thơ tiêu biểu thuộc lớp các nhà thơ xuất thân từ dân tộc miền núi.
• Sinh năm 1948 tại làng Hiếu Lễ, xã Lăng Hiếu, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. Ông là người dân tộc Tày.
• Y Phương có niềm đam mê văn chương từ rất sớm và ham mê đọc sách ngay từ nhỏ. Ngoài ra, ông cũng từng trải qua cuộc đời người lính đặc công từ năm 1968. Phong cách sáng tác của Y Phương được đánh giá là gần gũi, giản dị, hồn nhiên, mang đặc trưng lối tư duy của người vùng cao. Người đọc có thể dễ dàng tìm thấy ở ông một tiếng nói chung, đồng cảm, bởi cuộc sống đời thường và trong thơ của ông chính là một.
• Y Phương luôn cố gắng tìm kiếm cái mới, cái độc đáo trong những sáng tác của mình, tuy nhiên vẫn giữ cho mình khuôn phép riêng, ngay cả trong đời sống thực.
• Các tác phẩm thơ của ông thường được lấy chất liệu chủ yếu từ gia đình, quê hương và đất nước. Hình ảnh thơ được vận dụng phong phú, mang giá trị biểu tượng cao.

1.2. Bài thơ Nói với con

• “Nói với con” là một trong những bài thơ được in trong tập thơ “Thơ Việt Nam”.
• Bài thơ được sáng tác vào năm 1980, chỉ 5 năm sau ngày giải phóng miền Nam và thống nhất đất nước. Giai đoạn này, đời sống của nhân dân gặp rất nhiều khó khăn cả về vật chất lẫn tinh thần. Với Y Phương, bài thơ này là lời tâm sự của ông với đứa con gái đầu lòng.
• Tuy nhiên, bài thơ cũng là lời tâm sự của Y Phương với chính mình. Ông cho biết rằng khi đất nước đang gặp vô vàn khó khăn, ông không biết lấy gì để vịn, để tin. Vì vậy, ông muốn sống đàng hoàng như một con người, cần phải bám vào nền tảng văn hóa, tin vào những giá trị tích cực, vĩnh cửu của văn hóa. Bài thơ “Nói với con” là một thông điệp đầy tích cực và động viên, khuyến khích chúng ta vượt qua sự ngặt nghèo, đói khổ bằng văn hóa.

>> Dành cho bạn: Phân tích văn bản Ngữ văn 9 Phong cách Hồ Chí Minh – Lê Anh Trà

2. Phân tích bài thơ Nói với con

2.1. Mở bài

Giới thiệu về tác giả Y Phương và bài thơ Nói với con.

Bài thơ gửi gắm thông điệp sâu sắc về tình yêu thương, hy vọng và niềm tin. Nó cũng là một lời nhắn nhủ cho các thế hệ mai sau về tầm quan trọng của văn hóa trong cuộc sống.

 

 

2.2. Thân bài

2.2.1. Người cha nói với con về cội nguồn sinh dưỡng

• Tác giả Y Phương đã viết những câu thơ đầu tiên của bài thơ Nói với con bằng một lời hỏi thăm giản dị, đầy tình cảm:

“Chân phải bước tới cha

Chân trái bước tới mẹ

Một bước chạm tiếng nói

Hai bước tới tiếng cười.”

• Những câu thơ này đã tạo nên một hình ảnh đáng yêu của đứa trẻ đang bước đi chập chững trong sự yêu thương của cha mẹ. Đồng thời, thủ pháp liệt kê đã giúp tác giả:

-Tạo ra không khí đầm ấm của một gia đình hạnh phúc, luôn tràn đầy tiếng nói và tiếng cười.

-Tái hiện hình ảnh em bé sà vào lòng mẹ, níu lấy tay cha khi đang chập chững tập đi.

-Thể hiện tình cảm của cha mẹ, luôn dõi ánh mắt theo con và dang rộng vòng tay đón con, đợi con bước đến và nuôi con lớn lên bằng tình yêu thương như trong tác phẩm Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ lớp 9.

-Sử dụng nhịp thơ 2/3 với cấu trúc đối xứng, tạo nên không khí vui tươi, bình yên, êm đềm của một gia đình đầm ấm, hạnh phúc.

⇒ Những câu thơ đầu tiên trong bài thơ này như một lời nhắn nhủ đến con, nhắc nhở rằng gia đình là nơi con sinh ra và được nuôi dưỡng từ những bước chân đầu tiên. Y Phương muốn con hiểu rằng trên hành trình đi đến tương lai, con không được quên đến công lao dưỡng dục của cha mẹ.

2.2.2. Ý nghĩa của gia đình và quê hương đối với con

• Gia đình và quê hương là những điều vô cùng quan trọng trong cuộc đời của con. Đó là nơi con được sinh ra, lớn lên và trưởng thành như ngày hôm nay. Trong bài thơ Nói với con, tác giả đã sử dụng rất nhiều hình ảnh và từ ngữ thân thuộc để miêu tả vẻ đẹp và ý nghĩa của gia đình và quê hương.
• “Người đồng mình yêu lắm con ơi, đan lờ cài nan hoa, vách nhà ken câu hát, rừng cho hoa, con đường cho những tấm lòng”. Những câu thơ này đã tạo nên một bức tranh tuyệt đẹp về cuộc sống ở miền núi, với những người dân hào hứng, yêu đời và đầy sáng tạo. Tác giả đã sử dụng những từ ngữ thân thuộc, gần gũi để tạo nên một không khí ấm áp, thân thương như lời tâm sự giữa cha và con.
• “Rừng cho hoa, con đường cho những tấm lòng”. Từ ngữ “cho” đã thể hiện tấm lòng hào phóng, rộng lượng của thiên nhiên, sẵn sàng ban tặng cho con người những điều tuyệt vời nhất. Câu thơ này cũng nhắc nhở con rằng, trên con đường trưởng thành, con không bao giờ được quên đi tình cảm và sự chăm sóc của gia đình và quê hương.
• “Đan lờ cài nan hoa, vách nhà ken câu hát”. Những hình ảnh này đã tạo nên một bức tranh về sự cần cù, tài hoa và sáng tạo của người dân nơi quê hương tác giả. Họ có thể khiến cho những nan nứa, nan tre đơn sơ, thô mộc trở thành những “nan hoa” trang trí. Những “vách nhà” có thêm hát si, hát lượn đã gợi ra một thế giới tâm hồn tràn đầy lạc quan của cộng đồng người miền cao.

2.2.3. Mong muốn của người cha đối với con

• “Người đồng mình” là điệp ngữ nhấn mạnh rằng phẩm chất của con người gắn liền với đất nước mình. Lời nói của họ chân thành, giản dị và tràn đầy tình yêu thương, tạo nên một sự gần gũi đặc biệt. Những phẩm chất tuyệt vời của người đồng mình:

-Bản lĩnh sống đẹp: họ biết quan tâm và mong muốn tốt đẹp cho cuộc sống của mình.

-Tấm lòng trung thành với quê hương, dù quê hương còn đầy gian khổ và nghèo khó. Điều này được tuyệt vời diễn đạt trong những câu thơ đáng nhớ như “Sống trên đá không chê đá gập ghềnh, Sống trong thung không chê thung nghèo đói”.

-Sống một cách tự nhiên, như dòng sông, như suối, vượt qua các trở ngại và không lo lắng về khó khăn và gian truân. Đây là sự miêu tả của một cuộc sống tràn đầy niềm vui và lạc quan trước những thách thức.

• Người cha mong muốn và hy vọng rằng con trai của ông phải hiểu và thực hiện những điều sau đây:

-Yêu quý và tự hào với truyền thống quê hương, cố hương để tiếp tục gìn giữ tình nghĩa và lòng trung thành.

-Biết chấp nhận và vượt qua những khó khăn và thử thách bằng ý chí và quyết tâm của chính mình.

• Dù có sự đối lập và tương phản như “Người đồng mình thô sơ da thịt, chẳng mấy ai nhỏ bé”, nhưng ngôn từ mộc mạc và giản dị đó lại chứa đựng sự kiên cường, niềm tin và quyết tâm.
• “Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương, còn quê hương thì làm phong tục” mang nghĩa thực là hành động đục đá kê cao thể hiện sự bền bỉ và kiên trì, thường thấy ở miền núi. Nghĩa ẩn dụ của câu này là muốn nhấn mạnh về tinh thần tự hào, ý thức bảo tồn cội nguồn.
• Người cha mong muốn con tự hào về những truyền thống tốt đẹp của quê hương, và hãy lấy những tình cảm đó làm hành trang để tự tin bước vào cuộc sống. “Con ơi tuy thô sơ da thịt, lên đường, không bao giờ nhỏ bé được, nghe con” – đây là một câu thơ ngắn, chỉ hai tiếng, nhưng nó gợi lên sâu sắc những điều mà người cha muốn truyền đạt:

-Sống để trở thành người cao đẹp, không bao giờ chấp nhận sống tầm thường, sống “nhỏ bé” trước mọi người.

-Giữ vững cốt cách giản dị và mộc mạc của “người đồng mình”.

-Hãy tự tin bước đi trên con đường cuộc sống, tiếp nối những truyền thống tốt đẹp của quê hương yêu dấu.

• Hai tiếng “nghe con” vang lên với sự thiết tha, thể hiện lòng cha bao la đối với con.

2.3. Kết bài: Giá trị nội dung và nghệ thuật

• Giá trị nội dung: Tác phẩm thể hiện tình cảm gia đình ấm áp, ca ngợi truyền thống và tự hào về quê hương và dân tộc của chúng ta. Qua đó, ta nhận thức thêm về sức sống và vẻ đẹp tâm hồn của dân tộc miền núi, và lưu giữ tình yêu thương đặc biệt dành cho quê hương cùng ý chí mạnh mẽ trong cuộc sống.
• Giá trị nghệ thuật: Được viết theo thể thơ tự do, nó truyền tải mạch cảm xúc tự nhiên. Ngôn từ sử dụng trong bài thơ mang tính mộc mạc và giàu hình ảnh gợi cảm. Sử dụng biện pháp so sánh và điệp ngữ, cùng với sự kết hợp giữa các câu thơ ngắn và dài, nó thành công trong việc diễn tả cuộc sống và tình cảm của người miền núi.

>> Marathon Education gợi ý cho bạn: Tìm hiểu tác phẩm Ngữ văn 9 truyện kiều của Nguyễn Du

Bài thơ đã mang lại ấn tượng sâu sắc với rất nhiều người đọc, người nghe. Còn bạn, bạn cảm nhận bài thơ Nói với con như thế nào?