Cách làm văn nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống

Trong môn Ngữ văn lớp 9, chúng ta sẽ được học về nghị luận về một hiện tượng đời sống. Chủ đề này đòi hỏi học sinh phải tìm hiểu và phân tích một hiện tượng xã hội, trình bày quan điểm của mình và đưa ra các lập luận thuyết phục để giải quyết hiện tượng đó. Cùng Marathon Education đi tìm cách nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống qua bài viết dưới đây.

1. Tìm hiểu đề và lập dàn ý nghị luận về một sự việc

Hãy bày tỏ ý kiến của mình về hiện tượng được nêu trong bài viết sau :

CHIA CHIẾC BÁNH CỦA MÌNH CHO AI?

Nếu coi thời gian một ngày của bạn là chiếc bánh tròn trịa, bạn sẽ chia chiếc bánh cho bố mẹ cho công việc, cho gia đình bao nhiêu và dành cho mình bao nhiêu phần?

Trong khi không ít các bạn trẻ hiện nay đang lãng phí chiếc bánh của mình vào những trò chơi vô bổ thì chàng “thanh niên trẻ tiêu biểu Thành phố Hồ Chí Minh 2007″ Nguyễn Hữu Ân lại dành hết chiếc bánh thời gian của mình cho những người bệnh ung thư giai đoạn cuối.

Một câu chuyện lạ lùng

(Theo Tạ Minh Phương, báo điện tử Nguoiduongthoi com.vn,

ngày 4 – 1 – 2007)

a) Tìm hiểu đề

– Đề bài yêu cầu bàn về hiện tượng, nghị luận về một vấn đề gì?

– Bài viết cần có những ý nào? Sắp xếp các ý đó ra sao?

– Nên chọn những dẫn chứng nào?

– Cần vận dụng những thao tác lập luận nào?

b) Lập dàn ý

Mở bài: Cần nêu những gì ? Giới thiệu hiện tượng cản nghị luận như thế nào?

Thân bài:

– Tóm tắt những việc làm của Nguyễn Hữu Ân. (Cần bám sát đề. Chú ý câu thứ hai “Trong khi…. giai đoạn cuối”.)

– Phân tích: Hiện tượng Nguyễn Hữu Ân có ý nghĩa gì, tiêu biểu cho những phẩm chất nào của thanh niên ngày nay? Có thể minh hoạ thêm một vài tấm gương thanh niên có nghĩa cử tương tự Nguyễn Hữu Ân

– Bình luận: Phê phán một vài hiện tượng tiêu cực trong lối sống “lãng phí chiếc bánh thời gian vào những trò chơi và bỏ” của thanh niên, học sinh,…

Kết bài: Bày tỏ suy nghĩ riêng của người viết.

>> Xem thêm: Ngữ văn 9 nghị luận về tác phẩm truyện

 

 

⇒ Gợi ý trả lời:

a) Bài văn bàn về hiện tượng trong đời sống “Sử dụng chiếc bánh thời gian”. Bài viết đã sử dụng:

• Dẫn chứng từ đời sống, các tấm gương tiêu biểu để nghị luận về một hiện tượng đời sống.
• Thao tác lập luận phân tích, chứng minh, bác bỏ và bình luận.

b) Dàn ý tham khảo:

Mở bài: Giới thiệu hiện tượng, sự việc.

Thân bài:

• Việc làm của Nguyễn Hữu Ân: Dành thời gian cho những người bị ung thư giai đoạn cuối.
• Hiện tượng: Thể hiện đức tính và lối sống tốt đẹp => có ý nghĩa giáo dục rất lớn. Biểu dương và khẳng định xã hội còn nhiều bạn trẻ có suy nghĩ và lối sống tốt.
• Phê phán một bộ phận thanh niên có lối sống tiêu cực, vô cảm và lãng phí thời gian vào những điều vô bổ.

Kết bài: Rút ra bài học cho bản thân.

2. Cách làm bài nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống

Để làm bài văn nghị luận về một hiện tượng đời sống, bạn có thể thực hiện theo những bước sau:

• Trình bày rõ hiện tượng và phân tích đầy đủ các mặt đúng sai của nó. Hãy đưa ra các ví dụ cụ thể để minh họa và phân tích nguyên nhân của hiện tượng đó.
• Bày tỏ thái độ, ý kiến của mình đối với hiện tượng xã hội đó. Hãy xác định rõ thái độ của mình là tích cực hay tiêu cực và đưa ra lý do và bằng chứng để giải thích vì sao bạn có thái độ đó.
• Sử dụng một số phép tu từ và yếu tố biểu cảm để diễn đạt mạch lạc và làm nổi bật quan điểm của mình. Hãy chú ý đến cách sử dụng từ ngữ, câu trước và câu sau để tạo sự liên kết và có một bài văn mạch lạc, dễ hiểu và thu hút sự chú ý của độc giả.

>> Có thể bạn cần: Phân tích khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ – Ngữ văn lớp 9

3. Luyện tập

Đọc đoạn văn sau:

[…] Thanh niên ta cũng cần biết là hiện nay” có hơn hai nghìn thanh niên Trung Quốc trên đất Pháp và độ năm vạn ở châu Âu và châu Mĩ. Hầu hết những thanh niên ấy đều đã tốt nghiệp Hán văn và tất cả đang là sinh viên công nhân. Còn chúng ta, thì chúng ta có những sinh viên được học bổng và những sinh viên thường, nhờ ơn Nhà nước hay tiền của cha mẹ (hại thay, hai cái nguồn ấy lại không bao giờ cạn cả), mà đang dành một nửa thì giờ vào việc chơi bi-a, một nửa của nữa thì giờ còn lại để đến các chốn ăn chơi ; số thì giờ còn lại, mà ít khi còn lắm, thì để vào trường đại học hoặc trường trung học, Nhưng sinh viên – công nhân Trung Quốc thì lại không có mục đích nào khác hơn là nhằm thực sự chấn hưng nền kinh tế nước nhà và họ theo châm ngôn : “Sinh sống bằng lao động của bản thân và vừa học hỏi vừa lao động”.

[…] Kiên trì, quyết tâm và đoàn kết như thế, các “ông chú trẻ tuổi” của chúng ta chắc chắn sẽ đạt mục đích. Với một đạo quân 50.000 công nhân dùng cảm đáng khâm phục, lại được đào tạo trong kỉ luật và kĩ thuật hiện đại, thì không bao lâu nữa, Trung Quốc sẽ có một địa vị trong hàng các cường quốc công nghiệp và thương nghiệp thế g giới. Ở Đông Dương chúng ta có đủ tất cả những cái mà một dân tộc có thể

mong muốn như: hải cảng hầm mỏ, đồng ruộng mênh mỏng, rừng rủ bao la

chúng ta có những người lao động khéo léo và cần cũ.

Nhưng chúng ta thiếu tổ chức và thiểu người tổ chức ! Bởi thế công nghiệp và thương nghiệp của chúng ta là một con số không. Thể thì thanh niên của ta đang làm gì ? Nói ra thì buồn, buồn lắm : Họ không làm gì cả. Những thanh niên không có phương tiện thì không dám rời quê nhà ; những người có phương tiện thì lại chìm ngập trong sự biếng nhác ; còn những kẻ đã xuất dương thì chỉ nghĩ đến việc thoả mãn tính tò mò của tuổi trẻ mà thôi!

Hỡi Đông Dương đáng thương hại ! Người sẽ chết mất, nếu đám thanh niên già cỗi của Người không sớm hồi sinh.

(Nguyễn Ái Quốc, Gửi thanh niên An Nam, trong Thơ văn Hồ Chí Minh (Tác phẩm chọn lọc dùng trong nhà trường), NXB Giáo dục, 2004)

Câu hỏi:

a) Trong văn bản trên, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc bàn về hiện tượng gì trong đời sống? Hiện tượng ấy diễn ra trong thời gian nào?

b) Tác giả đã sử dụng những thao tác lập luận nào để bàn về hiện tượng nói trên? Nếu dẫn chứng và phân tích tác dụng của chúng.

c) Cách dùng từ, viết cau, diễn đạt độc đáo trong văn bản có tính thuyết phục cao ở những điểm nào? Phân tích một số ví dụ cụ thể để minh hoạ.

d) Anh (chị) rút ra những bài học gì cho bản thân sau khi đọc văn bản trên?

 

Gợi ý trả lời:

a) Hiện tượng, nghị luận về một hiện tượng đời sống mà Nguyễn Ái Quốc bàn về đó là sự lãng phí thời gian của thanh niên An Nam. Hiện tượng này đã xảy ra vào những năm đầu thế kỷ XX với bối cảnh xã hội khác biệt so với hiện tại, nhưng vẫn còn tồn tại đến ngày nay.

b) Tác giả đã sử dụng các thao tác lập luận: phân tích, so sánh, bình luận.

c) Bài học rút ra: Chúng ta cần xác định lý tưởng và mục đích sống đúng đắn. Ngoài ra cần cố gắng không ngừng và có thái độ học tập nghiêm chỉnh.

>>  Phân tích tác phẩm, văn bản Bàn về đọc sách – Ngữ văn 9