Cách làm bài nghị luận về một đoạn thơ bài thơ – Ngữ văn 9

Trong giảng đường môn Ngữ văn 9, chúng ta sẽ bắt đầu một chủ đề mới về nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ. Chúng ta sẽ tập trung vào việc phân tích, đánh giá về cấu trúc, ngôn ngữ, ý nghĩa và tầm quan trọng của đoạn thơ đó trong bài thơ. Hãy cùng tham gia và trau dồi kỹ năng văn học của mình trong chủ đề này qua bài viết sau của Marathon Education nhé!

1. Tìm hiểu cách làm bài nghị luận về một đoạn thơ bài thơ

1.1. Khái niệm nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ

• Nghị luận về một bài thơ đoạn thơ là cách để chúng ta có thể chia sẻ cảm nhận và ý kiến của mình về nội dung và phong cách nghệ thuật của một tác phẩm. Để viết một bài nghị luận tốt, chúng ta cần sử dụng các thao tác làm văn và thể hiện được tư duy và cảm xúc của mình về tác phẩm. Ngoài ra, bài nghị luận cần phải có bố cục rõ ràng, dễ hiểu và lời văn gợi cảm để thể hiện một cách chân thành nhất cảm nhận của mình đối với tác phẩm.

*Đặc điểm của một bài văn nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ:

• Dạng bài phân tích toàn bộ bài thơ: Đây là dạng bài phân tích mà người ra đề sẽ yêu cầu chúng ta phân tích toàn bộ bài thơ và tập trung vào các vấn đề hoặc khía cạnh nổi bật của tác phẩm.
• Dạng bài phân tích một đoạn thơ: Đây là dạng bài phân tích mà người ra đề sẽ yêu cầu chúng ta phân tích một đoạn thơ đặc sắc về giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật nổi bật của bài thơ.
• Dạng bài phân tích một hình ảnh trong đoạn thơ, bài thơ: Đây là dạng bài phân tích mà người ra đề sẽ yêu cầu chúng ta phân tích một hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng và giá trị nội dung trong tác phẩm.
• Dạng bài so sánh giữa hai đoạn thơ, bài thơ: Đây là dạng bài phân tích mà người ra đề sẽ yêu cầu chúng ta so sánh giữa hai ngữ liệu có nét tương đồng, gần gũi nhau.

>> Hướng dẫn cách làm bài văn nghị luận về một vấn đề,  sự việc hiện tượng đời sống

1.2. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK

KHÁT VỌNG HÒA NHẬP, DÂNG HIẾN CHO ĐỜI

Mùa xuân là mùa của thiên nhiên thắm tươi, của vạn vật sinh sôi nảy nở. Văn học Việt Nam từng có không ít vẫn thơ thể hiện cảm xúc rạo rực, trẻ trung trước mùa xuân. Ngay từ khi ra đời, Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải đã chiếm được cảm tình của đông đảo bạn đọc. Bài thơ toát lên một không khí vừa rạo rực vừa trong sáng. êm dịu đến dễ thương, thể hiện tình yêu thiết tha đối với thiên nhiên, đất nước và một nguyện ước cống hiến thật đáng trân trọng.

Hình ảnh mùa xuân trong bài thơ của Thanh Hải mang nhiều tầng ý nghĩa. Từ hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên, đất nước trong lao động và chiến đấu, nhà thơ đi đến nguyện ước làm Một mùa xuân nho nhỏ – Lặng lẽ dâng cho đời, cất lên khúc hát xao xuyến, tươi vui hoà trong bản tình ca, anh hùng ca của cách mạng. Trong đó, mùa xuân nào cũng thật gợi cảm, cũng thật đáng yêu.

Bức tranh xuân của thiên nhiên, đất nước được tạo nên từ các chi tiết rất tiêu biểu, được vẽ bằng cả màu sắc lẫn âm thanh. Đó là dòng sông xanh, bóng hoa tím biếc, là lộc giắt đầy trên lưng người ra trận và trải dài trên những cánh đồng (tượng trưng cho sự nảy nở, sinh sôi, cho sự dồi dào, thành đạt). Đó là tiếng chim chiền chiện lảnh lót vang trời. Hình ảnh mùa xuân hiện lên trong cảm xúc thiết tha, trìu mến của nhà thơ, trong lời kêu, giọng hỏi : ơi, hót chỉ mà,…. Đặc biệt, tình cảm nâng niu vẻ đẹp của mùa xuân, khát vọng thu nhận và giữ gìn vẻ đẹp ấy được thể hiện qua tư thế độc đáo : Tôi đưa tay tôi hứng từng giọt âm thanh từ trời xanh rơi xuống. Tiếng chim chiến chiến thả vào không gian trong suốt của mùa xuân được cảm nhận thành từng giọt mang màu sắc long lanh. Cảm giác ấy, động tác ấy chỉ có được ở một tâm hồn thi sĩ, ở một tấm lòng thiết tha yêu mến cuộc sống này. Từ hình ảnh mùa xuân gần gũi, nhà thơ liên tưởng khái quát đến truyền thống bốn nghìn năm, đến sức xuân cứ đi lên phía trước của đất nước. Khi đúc kết, khái quát như thế, lời thơ dễ khô khan. Nhưng khổ thơ thứ ba cứ như tự nhiên được cuốn đi trong dòng cảm xúc dịu dàng, đằm thắm, do đó vẫn nằm trong mạch tâm tỉnh.

Từ rung cảm thiết tha trước mùa xuân đẹp của quê hương, đất nước, Thanh Hải bộc lộ một nguyện ước chân thành :

Ta làm con chim hót Ta làm một cảnh hoa

Ta nhập vào hoà ca

Một nốt trầm xao xuyến.

Đó chính là hình ảnh Một mùa xuân nho nhỏ – Lặng lẽ dâng cho đời thể hiện khát vọng được hoà nhập, được dâng hiến. Đến đây, ta bỗng thấm thía ý nghĩa của nhan đề bài thơ. Trước Thanh Hải quả chưa từng có hình ảnh thơ vừa lạ, vừa hồn nhiên, thân thương này. Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ chứa đựng sự khiêm nhường mà cũng tự tin, tự hào biết mấy của con người ý thức sâu sắc về giá trị cuộc đời, về hạnh phúc của hiến dâng và đón nhận. Nốt trầm xao xuyến của mùa xuân nho nhỏ này cứ tự nhiên hòa vào mùa xuân lớn của thiên nhiên, đất nước nhờ sự chiếu ứng giữa hai phần của bài thơ. Khổ đầu đã xuất hiện hình ảnh bông hoa tím, con chim chiền chiện giữa trời xanh với tiếng hót từng giọt long lanh. Giờ đây, đến khổ thứ tư, nguyện ước của nhân vật trữ tình, của mùa xuân nho nhỏ chính là sự lấy lại các hình ảnh ấy của mùa xuân.

Như vậy, giữa các khổ, các phần của Mùa xuân nho nhỏ có sự gắn kết tự nhiên, chặt chẽ, vừa luyến láy vừa được nâng cao. Bài thơ này lay động tâm hồn chúng ta bởi chất hoa gợi cảm, chất nhạc vấn vương, quyến luyến, bởi nguyện ước tha thiết, chân thành. Cái nguyện ước lặng lẽ dâng cho đời một mùa xuân nho nhỏ kia đâu còn của riêng Thanh Hải mà có lẽ đã trở thành tiếng lòng của nhiều bạn đọc.

(Hà Vinh)

Câu hỏi:

a) Vấn đề nghị luận của văn bản này là gì?

b) Văn bản nêu lên những luận điểm gì về hình ảnh mùa xuân trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ? Người viết đã sử dụng những luận cứ nào để làm sáng tỏ các luận điểm đó?

c) Chỉ ra các phần Mở bài, Thân bài, Kết bài; nhận xét về bố cục của văn bản.

d) Cách diễn đạt trong từng đoạn của văn bản có làm nổi bật được luận điểm không?

>> Dành cho bạn: Nghị luận trong văn bản tự sự là gì? Ngữ văn lớp 9

 

 

⇒ Gợi ý trả lời:

*Trong bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của nhà thơ Thanh Hải, vấn đề nghị luận là hình ảnh của mùa xuân và cảm xúc thiết tha, chân thành mà tác giả muốn gửi gắm đến độc giả.

*Để thuyết phục độc giả về những luận điểm về hình ảnh mùa xuân trong bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải, người viết có thể:

• Phân tích những hình ảnh trong bài thơ và chỉ ra rằng chúng mang nhiều tầng ý nghĩa, đáng yêu và gợi cảm.
• Mô tả một bức tranh mùa xuân tươi đẹp với tất cả màu sắc và âm thanh, hiện lên trong cảm xúc thiết tha, trìu mến, đằm thắm và dịu dàng.
• So sánh các hình ảnh của mùa xuân trong bài thơ, từ mùa xuân tươi đẹp của quê hương, đất nước đến mùa xuân của nguyện ước hoà nhập, dâng hiến chân thành.
• Bình giảng về cảm hứng, giọng điệu và kết cấu của các câu thơ, hình ảnh trong bài thơ để làm rõ những ý nghĩa sâu sắc hơn.

*Bố cục của bài văn:

• Mở bài : Từ đầu cho đến thật đáng trân trọng.
• Thân bài: Từ Hình ảnh mùa xuân đến các hình ảnh ấy của mùa xuân.
• Kết bài: Phần còn lại.

=> Người viết đã cảm nhận bài thơ với một thái độ yêu mến, tin tưởng và tình cảm chân thành. Điều này cho thấy tác giả đã thể hiện được những rung động tuyệt vời của mình trước vẻ đẹp nội dung.

2. Luyện tập

Ngoài các luận điểm đã nêu về hình ảnh mùa xuân trong bài Mùa xuân nho nhỏ ở văn bản trên, hãy suy nghĩ và nêu thêm các luận điểm khác nữa về bài thơ đặc sắc này.

⇒ Gợi ý trả lời: Ngoài những luận điểm đã được nêu ra, còn một số điểm nữa mà người đọc có thể lưu ý khi đọc bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải, bao gồm:

• Bài thơ có nhạc điệu trong sáng, thiết tha và gần gũi với dân ca, tạo nên một khung cảnh tươi vui và hạnh phúc như một ca khúc đồng quê.
• Mạch cảm xúc tự nhiên của bài thơ được thể hiện trong một kết cấu chặt chẽ và giàu sức gợi mở, giúp người đọc cảm nhận được sự trìu mến và thiết tha của tác giả đối với đất nước và con người.

>> Tìm hiểu về tư tưởng đạo đức phong cách Hồ Chí Minh

Việc nghiên cứu, nghị luận về một bài thơ hay một đoạn thơ cụ thể sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách sử dụng ngôn ngữ và hình ảnh trong thơ, từ đó cải thiện khả năng phân tích và đánh giá văn bản của mình.