Ngữ văn 9 phép phân tích và tổng hợp – Hướng dẫn soạn bài

Phân tích và tổng hợp là các kỹ năng quan trọng giúp chúng ta hiểu sâu hơn về cấu trúc và ý nghĩa của văn bản. Bằng cách sử dụng các kỹ năng này, chúng ta sẽ có khả năng đọc và hiểu các tác phẩm văn học, báo chí hoặc các văn bản khác một cách toàn diện hơn. Hôm nay mời bạn cùng tìm hiểu về phương pháp phân tích tổng hợp cùng Marathon Education nhé!

1. Tìm hiểu về phép lập luận phân tích và tổng hợp

Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi:

TRANG PHỤC

Không kể trên đường tuần tra, nơi rừng rậm hay suối sâu,.. phải cởi giày ra đi chân đất, thông thường trong doanh trại hay nơi công cộng, có lẽ không ai mặc quần áo chỉnh tề mà lại đi chân đất, hoặc đi giày có bít tất đầy đủ nhưng phanh hết cúc áo, lộ cả da thịt ra trước mặt mọi người.

Người ta nói: “Ăn cho mình, mặc cho người”, có lẽ nhiều phần đúng. Cô gái một mình trong hang sâu chắc không váy xoè váy ngắn, không mắt xanh môi đỏ, không tô đỏ chót móng chân móng tay. Anh thanh niên đi tát nước hay câu cá ngoài cánh đồng vắng chắc không chải đầu mượt bằng sáp thơm, áo sơ-mi là phẳng tắp… Trang phục không có pháp luật nào can thiệp, nhưng có những quy tắc ngầm phải tuân thủ, đó là văn hoá xã hội. Đi đám cưới không thể lôi thôi lếch thếch, mặt nhọ nhem, chân tay lấm bùn. Đi dự đám tang không được mặc áo quần loè loẹt, nói cười oang oang.

Người xưa đã dạy: “Y phục xứng kỳ đức”. Ăn mặc ra sao cũng phải phù hợp với hoàn cảnh riêng của mình và hoàn cảnh chung nơi công cộng hay toàn xã hội. Dù mặc đẹp đến đâu, sang đến đâu mà không phù hợp thì cũng chỉ làm trò cười cho thiên hạ, làm minh tự xấu đi mà thôi. Xưa nay, cái đẹp bao giờ cũng đi với cái giản dị, nhất là phù hợp với môi trường. Người có văn hoả, biết ứng xử chính là người biết tự hoà mình vào cộng đồng như thế, không kể hình thức còn phải đi với nội dung tức là con người phải có trình độ, có hiểu biết. Một nhà văn đã nói: “Nếu có cô gái khen tôi chỉ vì bộ quần áo đẹp mà không khen tôi có bộ óc thông minh thì tôi chẳng có gì đáng hãnh diện”. Chí lí thay!

Thế mới biết, trang phục hợp văn hoá, hợp đạo đức, hợp môi trường mới là trang phục đẹp.

(Theo Băng Sơn, Giao tiếp đời thường)

Câu hỏi:

a) Ở đoạn mở đầu, bài viết nêu ra một loạt dẫn chứng về cách ăn mặc để rút ra nhận xét về vấn đề gì? Hai luận điểm chính trong văn bản là gì? Tác giả đã dùng phép lập luận nào để rút ra hai luận điểm đó?

b) Sau khi đã nêu một số biểu hiện của “những quy tắc ngầm” về trang phục, bài viết đã dùng phép lập luận gì để “chốt” lại vấn đề? Phép lập luận này thường đặt ở vị trí nào trong bài văn?

>> Tìm hiểu, phân tích bài thơ Đồng chí – Chính Hữu

 

 

Hướng dẫn trả lời:

a) Ở đoạn mở đầu, bài viết nêu ra một loạt dẫn chứng về cách ăn mặc để đưa ra nhận xét về vấn đề ăn mặc với hai luận điểm chính:

• Ăn mặc ra sao cũng phải phù hợp với hoàn cảnh riêng của mình và hoàn cảnh chung nơi công cộng hay toàn xã hội.
• Trang phục hợp văn hoá, hợp đạo đức, hợp môi trường mới là trang phục đẹp.

⇒ Tác giả sử dụng phép phân tích để rút ra hai luận điểm này.

b) Sau khi đã nêu một số biểu hiện của “những quy tắc ngầm” về trang phục, bài viết đã dùng phép lập luận tổng hợp để chốt lại vấn đề, phép lập luận phân tích và tổng hợp này được đặt ở cuối bài: “Thế mới biết, trang phục hợp văn hoá, hợp đạo đức, hợp môi trường mới là trang phục đẹp”. 

2. Luyện tập phân tích và tổng hợp

Tìm hiểu kĩ năng phân tích trong văn bản Bàn về đọc sách của Chu Quang Tiềm.

Câu 1: Tác giả đã phân tích như thế nào để làm sáng tỏ luận điểm : “Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách, nhưng đọc sách vẫn là một con đường quan trọng của học vấn” ? (Gợi ý: Chú ý thứ tự khi phân tích: Học vấn là của nhân loại → Học vấn của nhân loại do sách lưu truyền lại → Sách là kho tàng quý báu → Nếu chúng ta… Nếu xoá bỏ… làm kẻ lạc hậu.) 

Câu 2: Tác giả đã phân tích những lí do phải chọn sách để đọc như thế nào?

Câu 3: Tác giả đã phân tích tầm quan trọng của cách đọc sách như thế nào?

Câu 4: Qua đó, em hiểu phân tích có vai trò như thế nào trong lập luận?

>> Hướng dẫn soạn bài Đoàn thuyền đánh cá | Ngữ văn 9

Gợi ý trả lời:

Câu 1: Để làm sáng tỏ luận điểm “Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách, nhưng đọc sách vẫn là một con đường quan trọng của học vấn” tác giả đã phân tích như sau:

• Trước tiên, tác giả đã đưa ra luận điểm cơ bản rằng học vấn là vốn của cả nhân loại. Sách là nơi ghi chép và lưu truyền học vấn, và là kho tàng vô giá của di sản tinh thần của nhân loại.
• Tác giả đã đưa ra giả thiết rằng để tiến lên phía trước, ta cần đọc sách để học hỏi từ thành tựu nhân loại trong quá khứ.
• Tác giả cũng đưa ra giả thiết rằng không đọc sách sẽ khiến ta bỏ lỡ những thành tựu quan trọng của nhân loại trong quá khứ, và khiến ta lùi lại hàng nghìn năm.

⇒ Từ những luận điểm cơ bản và hai giả thiết trên, tác giả rút ra kết luận rằng đọc sách là cách chuẩn bị tốt nhất để tiến bộ trên con đường học vấn.

Câu 2: Tác giả đã phân tích và tổng hợp những lý do phải chọn sách:

• Đầu tiên, sách có thể làm cho người đọc mất tập trung nếu đọc quá nhiều. Vì vậy, người đọc nên chọn kỹ sách để đọc và đọc kỹ từng trang, suy nghĩ và cân nhắc trước khi đọc tiếp để có hiệu quả tốt nhất.
• Thứ hai, khi đọc quá nhiều sách, người đọc có thể dễ dàng bị lạc hướng và không biết nên tập trung vào đâu. Vì vậy, người đọc nên chọn những cuốn sách quan trọng và cơ bản để đọc, không cần đọc quá nhiều nhưng cần đọc kỹ để hiểu sâu hơn về nội dung của sách đó.

Câu 3: Tác giả đã dùng phương pháp phân tích trong môn Ngữ văn 9 phép phân tích và tổng hợp để cho thấy tầm quan trọng của cách đọc sách:

• Việc đọc sách không cần phải đọc quá nhiều. Quan trọng hơn là chọn kỹ sách và đọc kỹ từng trang để hiểu sâu hơn về nội dung của sách đó.
• Đọc một quyển sách quan trọng và đọc kỹ cũng quan trọng hơn việc đọc 10 quyển sách không quan trọng. Việc đọc ít nhưng kỹ sẽ giúp ta suy nghĩ sâu hơn và tích lũy tri thức dần dần.
• Khi đọc sách, không nên để cho nó trở thành cách để trang trí bộ mặt hoặc để khoe khoang. Việc này chỉ thể hiện phẩm chất tầm thường và tự lừa dối mình.
• Cần đọc cả hai loại sách: sách thưởng thức và sách chuyên môn. Không nên coi thường sách thưởng thức vì nó đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên nền văn hóa rộng cho chuyên môn sâu. Chỉ có khi ta đọc cả hai loại sách này, ta mới có thể tích lũy tri thức vững chắc.

>> Xem thêm: Cách trau dồi vốn từ, luyện tập trau dồi vốn từ – Ngữ văn 9

Câu 4: Phân tích là một cách giúp chúng ta trình bày các khía cạnh khác nhau của một vấn đề hoặc một sự vật. Ví dụ, nếu ta muốn bàn về đọc sách, ta có thể phân tích về tầm quan trọng của việc đọc sách trong việc tích lũy kiến thức, cách chọn lựa sách khi có quá nhiều loại khác nhau, và cách đọc sách để đạt hiệu quả cao nhất. Nhờ đó, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về nội dung của vấn đề hoặc sự vật mà ta đang quan tâm.